Label: History nerd

In deze geschiedenisrubriek beschrijf ik de levens van sterke historische personen of bepaalde gebeurtenissen en leg ik uit waarom ik dit zo interessant vind. Nerd modus on dus.

Vandaag gaan we het even hebben over één van de meest beruchte en gelauwerde koninginnen uit de Britse geschiedenis. Jep, er zijn er veel berucht, maar er wordt over over niemand meer geschreven dan Eleanor Of Aquitaine. Ik ga je nu al waarschuwen: die vrouw heeft een immens interessant en dramatisch leven gekend. Neem dus een kop koffie en ga even zitten voor haar levensverhaal.

Hertogin en een vroeg huwelijk

Eleanor wordt geboren in 1122 in Aquitanië, een onafhankelijk hertogdom in het zuiden van wat nu Frankrijk is (de streek rond Bordeaux). We zitten in de twaalfde eeuw en Europa ziet er heel anders uit. Het kleine hertogdom wordt voortdurend aangevallen door andere staten. Eleanor’s broer sterft jong en wanneer ook haar vader op haar dertiende overlijdt, wordt ze de nieuwe hertogin. Dit maakt haar kwetsbaar en men is bang dat Eleanor zou gekidnapt worden door een of andere lord die zo de macht wil grijpen. Om dit te voorkomen wordt ze snel uitgehuwelijkt aan de troonopvolger van Frankrijk.

Als hertogin van Aquitanië trekt ze op haar dertiende naar Parijs om haar man Louis, zelf nog een tienerjochie van 17, te ontmoeten en opgeleid te worden als koningin. Louis is de tweede zoon en heeft een kerkelijke opvoeding genoten omdat hij voorbestemd was om een hoge religieuze rol op te nemen zoals bisschop of zelfs paus. Maar zijn oudere broer Philip viel van zijn paard en Louis werd zo alsnog troonopvolger. Eleanor en Louis trouwen in juli 1137, Eleanor behoudt daarbij alle rechten over Aquitanië. Enkel een zoon zou beide rijken kunnen erven.

In augustus van datzelfde jaar sterft koning Louis VI onverwacht. De dertienjarige Eleanor is naast hertogin, nu ook koningin van Frankrijk.

Koningin en kruisvaarder

In het begin gaat het goed tussen het prille koppel. Louis en Eleanor zijn verliefd. Maar Eleanor is heel vrij opgevoed en ze schopt al snel tegen de schenen van het zeer conservatieve Frankrijk, waar kerkelijke mannen zoals Bernard De Clairvaux and Abbot Suger mee regeren. Vrouwen moeten luisteren naar hun man en kinderen baren.

Louis raakt betrokken in een oorlog tegen de paus. In Vitry, een Frans dorpje sterven zo honderden onschuldige mannen, vrouwen en kinderen die hun toevlucht zoeken in de kerk. De kerk wordt in brand gestoken en niemand overleeft het drama. Die gebeurtenis zal heel lang aan het geweten van Louis blijven knagen. Hij wordt steeds vromer en zoekt het bed van Eleanor minder en minder op. Louis begint zelfs monnikenkleren te dragen en zet zich af tegen de wereldse Eleanor met haar dure jurken en frivole bekommernissen. Uit het huwelijk werd voorlopig enkel een dochter, Marie, geboren en niet de broodnodige zoon.

Wie 12de eeuw zegt, zegt kruistochten. Ook Louis wil naar Jeruzalem. Alleen in het Heilige Land kan hij vergiffenis vinden. Eleanor besluit om ook mee te gaan, als hertogin wil ze haar eigen mensen aansturen. De kruistocht wordt absoluut geen succes. Ze komen terecht in een aanval van de Turken, waarbij heel wat Fransen worden afgeslacht en het koppel verzuurt helemaal. Er zijn zelfs roddels dat Eleanor zou aanpappen met haar nonkel Raymond, prins van Antioch (een streek in wat nu Turkije is). Eleanor begint te vechten voor een scheiding, een document dat alleen de paus kan verlenen.

Op de terugweg stoppen ze daarom in Rome, maar in plaats van de scheiding krijgt Eleanor een halsstarrige paus die zich verzoent met Louis en het huwelijk opnieuw zegent. Negen maanden later wordt opnieuw een dochter, Alix, geboren. Maar zonder mannelijke erfgenaam blijft het huwelijk gefaald en uiteindelijk scheiden de wegen van Louis en Eleanor in 1152. Eleanor is koningin af en laat haar dochters achter.

Een tweede huwelijk dat haar opnieuw koningin maakt

Eleanor wil terugkeren naar Poitiers om over Aquitanië te regeren, maar onderweg proberen maar liefst twee partijen haar te schaken. Ze blijkt nergens veilig. Enkel een huwelijk, en dan liefst eentje uit vrije keuze, kan haar en haar hertogdom redden. Haar keuze valt op Henry, hertog van Normandië en door velen gezien als de troonopvolger van Engeland. In Engeland woedt op dat moment een burgeroorlog, de anarchie, tussen Henry’s moeder Mathilda, het enige overlevend kind van Henry I, en haar neef Steven, die op dat moment koning is.

Twee jaar na het huwelijk blijkt dat Eleanor de juiste keuze heeft gemaakt. Het koppel trekt naar Engeland om gekroond te worden. Met al één zoon aan de hand en een tweede onderweg.

In 13 jaar tijd zal Eleanor acht kinderen baren, drie dochters en vijf zonen. De Plantagenet dynastie lijkt veilig. Maar Henry, hoewel wat jaren jonger dan Eleanor, blijkt een onrustige man. Hij is Eleanor meerdere malen ontrouw en ontzettend ambitieus. Hij wil Aquitanië zelf regeren, iets dat Eleanor tot het einde van hun huwelijk zal tegenhouden. Ook hier begint de relatie te verzuren. Henry slaagt er niet in om Toulouse te veroveren op vraag van Eleanor, die deze staat als haar geboorterecht beschouwt. En dan heb je nog het geval Thomas Beckett, de aartsbisschop die in een kerk wordt vermoord. Op bevel van Henry?

Maar ook de relatie tussen Henry en zijn zonen gaat van kwaad naar erger. Henry weigert de troonopvolger, ook Henry genaamd, eigen land en macht te geven. Hij wordt wel gekroond tot koning, maar het is allemaal schijn. De jonge Henry zoekt uiteindelijk steun bij Eleanor’s ex-man Louis van Frankrijk, zijn huidige schoonvader, en het komt tot een rebellie. Zijn broers Richard en Geoffrey en mama Eleanor steunen Henry en trekken mee naar Frankrijk. Maar de rebellie leidt tot niets. Henry verzoent zich met zijn zonen, maar voor Eleanor valt de straf zwaarder uit. Zij wordt opgesloten in Sarum.

Gevangenschap

16-jaar lang zal Eleanor vooral de binnenkant van het kasteel van Sarum zien. Ver weg van haar zonen. Alleen voor kerst en andere feestelijkheden mocht ze onder bepaalde voorwaarden weer naar het hof in Winchester. Ondertussen blijft de jonge Henry in conflict met zijn vader. Na een stevig verlies wordt de troonopvolger ziek en niet veel later sterft hij. Eleanor is een tweede zoon kwijt (de oudste stierf als kind).

Ook een andere zoon Geoffrey zal sterven tijdens haar gevangenschap. Gelukkig overlijdt na 16 jaar ook haar man Henry. Eleanor wordt vrijgelaten en herenigd met haar twee overlevende zoons: Richard en John. Richard, haar favoriet, wordt onmiddellijk gekroond en regeert over een immens rijk: Engeland, Normandie en Aquitanië.

Queen mother

Maar ook Richard, bijgenaamd leeuwenhart, is gebeten door de kruistochten en zal tijdens zijn regeerperiode amper in Engeland vertoeven. Eleanor blijft achter om de staatszaken te regelen, brengt zijn bruid naar Sicilië doorheen de alpen te paard in het holst van het winter, en gaat onderhandelen over zijn losgeld wanneer Richard is gevangen genomen door de Duitse keizer. Ze is nu een echte koningin.

Maar ook Richard is geen lang leven beschoren. Hij sterft tijdens een belegering van een Frans stadje door een pijl in zijn lichaam. Zonder troonopvolger in de wieg. Haar jongste zoon John, die altijd al voor problemen heeft gezorgd, is nu koning. Eleanor is ondertussen 70 en het regeren moe.

Haar laatste officiele taak is haar kleindochter Blanche van Castilië naar Frankrijk begeleiden om te trouwen met de Franse troonopvolger, kleinzoon van haar eerste man, om zo vrede te sluiten tussen beide rijken. Vrede zal er niet lang zijn, maar Blanche wordt wel een pittige koningin later, de invloed van Eleanor duidelijk merkbaar.

Eleanor trekt zich terug in de abdij van Fontevraud, maar zal nog eenmaal in een belegering terechtkomen, op 79-jarige leeftijd. Haar kleinzoon Arthur—voor wie nog mee is, Arthur is hertog van Bretagne en de zoon van Eleanor’s zoon Geoffrey, een oudere broer van John en dus volgens de wet eigenlijk de meest rechtmatige koning—aast op John’s troon en wil Aquitanië van zijn grootmoeder afnemen. Eleanor doorstaat de belegering en krijgt hulp van John. Arthur wordt gevangen genomen en zal een jaar later sterven in mysterieuze omstandigheden.

Drie jaar later is dan ook Eleanor’s tijd aangebroken. Ze overlijdt op haar 82ste in Fontevraud. Haar tombe toont een vrouw in een schitterende jurk die de bijbel leest (en kan je nog steeds gaan bezichtigen). Het is een van de mooiste middeleeuwse tombes. De tombes van Richard I en haar man Henry II verbleken bij die van Eleanor. Zelfs in de dood is ze een overwinnaar.

Maar nog meer dan een overwinnaar is Eleanor een overlever. Haar leven lijkt een goed geschreven fictieroman. Misschien net daarom dat ze eeuwen naar haar dood nog zoveel mensen fascineert. En zeg nu zelf, iemand die na een eerste mislukt huwelijk en een fameuze kruistocht, 16 jaar lang een lockdown overleeft om daarna op haar oude leeftijd heel Europa rond te reizen in de meest barre omstandigheden, daar kan je alleen maar respect voor hebben toch?

Meer lezen?

Op Anne Boleyn na, denk ik niet dat er over een andere Engelse koningin ooit zoveel is geschreven, fictie én non-fictie. Ik beperk me zoals steeds tot historische fictie en moet zelf toegeven dat ik nog maar één keer over haar leven heb gelezen. Al is het dan wel in de vorm van een trilogie van meer dan 1.500 pagina’s :D. Bij deze dus ook nog wat ongelezen leestips, allemaal van auteurs van wie ik weet dat ze kwaliteit brengen.

• Elizabeth Chadwick schreef dus een heuse trilogie over Eleanor of Alienor zoals zij haar noemt (en Eleanor zichzelf noemde in briefverkeer). The Summer queen start met haar huwelijk met Louis als jong meisje en haar kruistocht naar Jeruzalem, in the winter crown is Eleanor koningin van Engeland en probeert ze haar ambitieuze man in toom te houden en in het sluitstuk the autumn throne zit Eleanor opgesloten in Sarum en wordt ze de fameuze queen mother van Richard en vervolgens John.
• Sharon Kay Penman is één van de betere en gekende historische auteurs over the plantagenets. When Christ and his saints slept kan ondertussen al doorgaan voor een klassieker in het genre en is het eerste boek over Eleanor en haar man Henry II en hun zonen. Het zijn dikke kleppers, maar ze schrijft echt geweldig
• Anne O’ Brien geeft meerdere Plantagenet vrouwen een stem, waaronder Eleanor in Queen Defiant. Dit verhaal focust op Eleanor’s tijd als koningin van Frankrijk en de start van haar tweede huwelijk met Henry.
• Ik vind niet elk boek van Alison Weir even goed. Captive queen is een van haar oudere werken dat ik nog te goed heb, met een focus op Eleanor’s gevangenschap in Sarum. Dit boek staat zeker nog op het lijstje.
• The revolt is een korte roman over de opstand van Eleanor en haar zonen tegen Henry II, verteld vanuit het perspectief van Richard Lionheart. Eleanor is in dit boek heel hard de koningin zoals ik me ze voorstel: mysterieus, koud en intimiderend.
• En dan nog een tip extra omdat ik het boek steeds voorbij zie komen. The queen’s pawn gaat over Eleanor en haar vriendschap met Alais Of France, de verloofde van haar zoon Richard. Christy English is nog een onbekende auteur voor mij, maar deze gaat op het lijstje.

De vorige History nerd’s teruglezen?

Kende jij Eleanor’s verhaal al? Wie is eigenlijk jouw favoriete historische figuur?

Meer van dit soort verhalen? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief waarbij ik je meeneem naar lang en minder lang geleden. Je kan alvast mijn gepubliceerde nieuwsbrief lezen in het archief. En na inschrijving ontvang je één à twee keer per maand mijn verhalen in je mailbox. 

In deze geschiedenisrubriek beschrijf ik de levens van sterke historische personen of bepaalde gebeurtenissen en leg ik uit waarom ik dit zo interessant vind. Nerd modus on dus.

Het is weer een tijdje geleden dat ik nog iets schreef in deze rubriek. Toen ik werd weggeblazen door een nieuw historisch boek kriebelde het toch weer. Vandaag trekken we naar Spanje en Vlaanderen in de 15de eeuw en verkennen we het dramatische levensverhaal van Juana Of Castilië (in het Nederlands wordt ze Johanna genoemd, maar ik gebruik haar Spaanse voornaam).

Dochter van een verenigd Spanje

Juana werd als derde telg van het huis Trastamara geboren. Haar ouders waren niemand minder dan Isabella Van Castilië en Ferdinand Of Aragon. Zij worden de katholieke koningen genoemd omdat ze niet alleen Spanje verenigd hebben als één land, maar ook onder één geloof (dat ze daarvoor de inquisitie hebben moeten oprichten is een belangrijk detail). Vooral haar moeder Isabella staat bekend als een echte warrior queen die haar land boven alles stelde. Zij was de sterke schakel in het huwelijk. Ferdinand regeerde over het kleinere en verscheurde Aragon.

Juana maakt samen met haar broer Juan en haar zussen Isabella, Maria en Catalina de val van Granada mee. De kroon op het werk van haar ouders: de Moren verdreven van het Iberische schiereiland. Maar hun ambitie rijkt nog veel verder: naast het veroveren van Amerika door Columbus, zetten ze ook in op buitenlandse bondgenootschappen door hun kinderen uit te huwelijken.

Isabella wordt koningin van Portugal, Catalina wordt verbonden aan de Engelse troonopvolger (toen nog Arthur en niet Henry VIII) en Juan, hun enige zoon, trouwt met Margaret Of Austria, dochter van de Habsburgse keizer. Juana zal in dezelfde familie terechtkomen en trouwt met Margaret’s broer, Filip, de troonopvolger. Ze trekt naar Vlaanderen voor haar nieuwe leven.

Een huwelijk met de nodige uitdagingen

Juana en Filip, bijgenaamd the fair of de schone, trouwen onmiddellijk tijdens hun eerste ontmoeting. De vonk slaat meteen over. Niet veel later bevalt ze van een dochter, Eleanor, en ook de troonopvolger, Charles, laat niet lang op zich wachten. Een derde dochter wordt Isabella genoemd, naar Juana’s moeder. Ze hebben samen alles om het te maken.

Maar in Spanje slaat het noodlot toe. Haar broer Juan sterft enkele maanden na zijn huwelijk met Margaret op amper 17-jarige leeftijd. Margaret bevalt vlak daarna van een doodgeboren dochter. Haar zuster Isabella wordt zo de nieuwe troonopvolgster. Zij is zwanger van haar eerste kind, een zoon, als ze in het kraambed overlijdt. Een jaar later sterft ook dat kindje.

Maria, haar enige ongetrouwde en jongere zus, huwt wat later met de weduwnaar, de koning van Portugal. Haar ouders willen koste wat het koste elke alliantie behouden. Maar ondertussen is Juana, met drie gezonde kinderen, de enige echte infanta die de troon van haar ouders zal erven. De eerste troon van een verenigd Spanje.

Vanaf dan begint alles mis te gaan tussen haar en Filip. Filip wil namelijk koning worden van een groot rijk en ook over Spanje heersen. Juana’s ouders weigeren Filip medeheerser te maken omdat Filip heult met de vijand, Frankrijk. Hij huwelijkt zelfs zijn zoon Charles uit aan een Franse prinses.

Juana en Filip trekken samen nog wel naar Spanje, maar na heel wat discussie verdwijnt Filip van het toneel. Juana blijft achter in Spanje en bevalt eenzaam van haar tweede zoon Fernando.

Juana, de laatste koningin

Vanaf dat moment beginnen de eerste geruchten rond te gaan dat Juana misschien wel wat gek is. Ze blijft een tijdje in Spanje voor ze terugkeert naar Vlaanderen waar ze Filip’s Franse minnares aantreft. Tijdens een formele gelegenheid scheurt ze dat meisje letterlijk de kleren van het lijf.

Dan sterft haar moeder Isabella. Juana wordt onmiddellijk troonopvolgster van Castilië. Haar vader heeft daar namelijk geen rechten, want hij is nooit erkent als koning in dat rijk. Door de dood van zijn vrouw, gaat de kroon van Castilië meteen over op zijn dochter. Opnieuw zwanger trekt ze met haar man naar Spanje om de troon op te eisen. Vanaf dat moment begint iedereen haar tegen te werken. Haar man houdt haar buiten alle staatszaken en sluit haar zelfs voortdurend op. Hij blijft rondstrooien dat ze haar verstand heeft verloren en niet geschikt is om te regeren. Haar vader zit in Napels te vechten tegen de Fransen en kan dus geen hulp bieden.

Ze blijft koppig volhouden en doet geen afstand van de troon. Tot ergernis van Filip. Uiteindelijk trekt het koppel zich terug in Burgos, op de vlucht voor de pest. Filip sterft in Burgos aan een ziekte, niet de pest, maar waarschijnlijk tyfus. Juana rouwt enorm om zijn dood.

Verraad

Ze staat er nu alleen voor en trekt met de doodskist van haar man het land door. Iets dat later enorm hard tegen haar gebruikt zal worden. Ze bevalt van een dochter Catalina en haar vader komt eindelijk thuis van de oorlog. Hij stelt haar mederegentschap voor. Vader en dochter samen aan de macht over een verenigd Spanje. Juana stemt in, maar al snel blijkt dat ook hij haar zal verraden.

Ferdinand sluit zijn eigen dochter op in de burcht van het stadje Tordesillas. Ze is koningin in naam alleen. Juana zal de rest van haar leven opgesloten zitten. Meer dan 30 jaar lang. Wanneer haar vader sterft, komt haar zoon Charles aan de macht. Opgevoed als Habsburger wil ook hij de macht niet delen met zijn moeder en hij houdt haar opgesloten als geesteszieke. Juana sterft eenzaam op 75-jarige leeftijd.

Charles zal bekend worden als Charles V, of wat wij zeggen: Keizer Karel. Eén van de grootste vorsten uit die tijd. En al haar andere kinderen zullen heersen over een land als koning of koningin. Maar Juana was wel de laatste koningin van Spanje en de laatste van het Trastamarabloed.

Ze is geslaagd in datgene wat haar ouders niet konden. Via de huwelijken van haar kinderen sluit ze bondgenootschappen over heel Europa en haar zoon Charles regeert over een rijk van nooit geziene omvang. Jammer genoeg heeft ze zelf nooit echt kunnen genieten van dit succes.

La loca, geestesziek?

Of Juana echt last had van een mentale stoornis is een vraagstuk waar we waarschijnlijk nooit uitraken. Veel geschiedkundigen nemen aan dat ze na haar huwelijk effectief leedt aan een soort depressie of melancholie. Dit was zeker het geval tijdens haar opsluiting. Op zich niet zo vreemd. Je zou voor minder depressief worden als je vader en later je zoon je opsluiten.

Het bewijs voor haar ziekte werd zowel toen als nu gezocht in haar grootmoeder, Isabella Of Portugal die wel geestesziek was. Zou het in haar genen zitten? Al is er ook vandaag nog steeds geen wetenschappelijke zekerheid voor het feit dat depressie (helemaal) erfelijk zou zijn. Het speelt mee, maar er zijn nog zoveel andere factoren die een rol kunnen spelen.

Juana sleurde de doodskist van haar man mee door Spanje en ze weigerde afstand te doen van zijn lichaam. Een van de grootste redenen dat haar vader en tegenstanders haar gek noemden. Maar dit label kan evengoed door haar vijanden gebruikt zijn om haar in diskrediet te brengen en via haar te kunnen regeren. De geschiedenis is alleszins niet vriendelijk geweest, want ze wordt enkel herinnerd als ‘la loca’ (the mad, de waanzinnige).

Meer lezen?

• Ik las het fantastische ‘the last queen‘ van C.W. Gortner. Hij brengt een ontzettend menselijke Juana naar voren en schetst de context van haar leven bijzonder goed. Hij blijft ook heel dicht bij de realiteit.
• Reign of madness van Lynn Cullen staat nog op mijn te lezen lijstje. Geen idee of dit een goed boek is.
• Via het boek ‘de bourgondiers‘ van Bart Van Loo krijgt deze periode uit de Vlaamse en Nederlandse geschiedenis weer heel wat aandacht.
• Er is ook een Spaanse film gemaakt over haar leven genaamd ‘Juana la loca’ en ze speelt een korte rol in ’the Spanish Princess’ over haar zus Catherine Of Aragon. Beiden heb ik nog niet gezien.

Meer history nerd postjes?

Kende jij het levensverhaal van Juana al?

Meer van dit soort verhalen? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief waarbij ik je meeneem naar lang en minder lang geleden. Je kan alvast mijn gepubliceerde nieuwsbrief lezen in het archief. En na inschrijving ontvang je één à twee keer per maand mijn verhalen in je mailbox. 

In deze geschiedenisrubriek beschrijf ik de levens van sterke historische personen of bepaalde gebeurtenissen, geef ik er mijn visie op en vertel ik waarom ik dit zo interessant vind. Nerd modus on dus.

Tot nu toe besprak ik meestal sterke vrouwen die me op een of andere manier inspireerden en een opvallend parcours hebben afgelegd. Daarvoor is er nog inspiratie genoeg, maar vandaag wou ik het eens over iets anders hebben. Over misschien wel het grootste mysterie uit de (Britse) geschiedenis. Wat is er gebeurd met Edward en Richard Of York die werden opgesloten in The Tower of London en nadien van de aardbol verdwenen?

Een tijdschets

In de 15de eeuw zijn de Rozenoorlogen in volle gang. Het huis van Lancaster (de regerende koningslijn) en het huis van York (die beweren een sterkere claim te hebben) winnen en verliezen om de beurt de meest bloederige veldslagen. Omstreeks 1472 zit Edward IV Of York veilig op de troon. Het huis van Lancaster is verslagen en zijn grootste bedreiging Henry Tudor heeft zich teruggetrokken in Frankrijk.

Edward is getrouwd met Elizabeth Woodville, een huwelijk gecontesteerd door velen omdat zij niet van hoge komaf was en ze meteen haar hele familie uithuwelijkte aan hoge nobelen om zo het hof te domineren. Samen krijgen ze tien kinderen, van wie er zeven hun vader overleven. Twee jongens: Edward en Richard, de rest zijn meisjes.

De dood van een koning

In 1483 sterft Edward IV een natuurlijke dood (al kan vergif niet uitgesloten worden). Zijn oudste zoon, Edward, is op dat moment slechts 13 jaar oud. Tegen de verwachtingen in duidt de koning niet zijn vrouw, maar zijn jongere broer Richard aan als voogd van de nieuwe koning. Er begint een bittere strijd om de macht waarin de Woodvilles lijnrecht tegenover Richard komen te staan.

Het begint met Elizabeth Woodville die zich samen met al haar dochters en de tweede zoon Richard terugtrekt in Westminster Abbey. Ondertussen heeft Richard de oudste zoon Edward onderschept en zijn nonkel Anthony Woodville en halfbroer Richard Grey (die beiden hadden ingestaan voor de opvoeding van de jongen) worden daarop zonder proces geexecuteerd.

Richard zet Edward in The Tower in afwachting van zijn kroning (wat de gewoonte was), maar de kroning wordt steeds uitgesteld. Uiteindelijk stemt Elizabeth Woodville toe dat ook haar jongste zoon zijn broer gezelschap houdt in The Tower. Maar een tijdje later grijpt Richard zelf de troon als Richard III.

De verdwijning

Vlak na de kroning worden de prinsen nog gezien wanneer ze aan het spelen zijn op het binnenplein van The Tower. Tijdens de zomer doen de Woodvilles een finale poging om hen te bevrijden, maar deze mislukt. De prinsen zijn ondertussen overgeplaatst naar het hart van The Tower. Ze worden nooit meer terug gezien. Wie vandaag The Tower Of London bezoekt kan hun verhaal terugvinden in The Bloody Tower, de naam van het gedeelte waar de prinsen hebben vastgezeten.

Algemeen wordt aangenomen dat de prinsen ergens aan het eind van de zomer van 1483 zijn vermoord/gestorven. In de 17de eeuw worden in The Tower twee kinderlijkjes gevonden onder een trap, niet zo heel ver van The Bloody Tower. Ook in het graf van Edward IV en Elizabeth Woodville worden 4 kisten gevonden van overleden kinderen. Mary en George stierven tijdens hun kinderjaren, maar wie zijn de andere twee? Tot op de dag van vandaag kan er geen DNA-test worden uitgevoerd zonder toestemming van koningin Elizabeth II.

Maar er is ook de piste dat de jongens zijn kunnen ontsnappen. Henry Tudor zal uiteindelijk Richard III verslaan en door te trouwen met Elizabeth of York (Edward IV’s oudste dochter) maakt hij een eind aan de Rozenoorlogen. Tijdens zijn regering zal er twee keer een man opstaan die beweert Richard Of York, de jongste van de twee kinderen te zijn.

Lambert Simnel en Perkin Warbeck nemen allebei de identiteit van Richard aan, maar worden beiden verslagen door Henry VII. De kans is mijns inzien klein dat een van hen beiden effectief Richard was. De reden dat ze kozen voor de identiteit van Richard en niet van de oudere Edward is dat er van Edward als toekomstige koning al veel meer portretten bestonden waardoor mensen wisten hoe hij er min of meer uitzag, terwijl Richard niet vaak een publiek optreden had gemaakt.

Margaret Of york, een zus van Edward herkent wel effectief Warbeck als Richard. Maar Margaret was uiteraard sterk gekant tegen de Tudors en eigenlijk kende zij de kinderen helemaal niet (want ze zat heel de tijd in Burgundy), tenzij we ervan uit gaan dat Richard naar haar is gestuurd na een ontsnapping uit The Tower.

De verdachten

Algemeen wordt aangenomen dat Richard III verantwoordelijk is voor de dood van de jongens. Al kan hij het zelf niet hebben gedaan aangezien hij toen in het noorden van Engeland zat. Maar de jongens waren in de handen van zijn handlangers en hij had absoluut het makkelijkste toegang tot hen. Zijn regering was nog steeds onstabiel, ook al had hij de jongens en alle andere kinderen van Edward IV officieel als bastaarden laten verklaren zodat ze eigenlijk geen claim meer hadden.

Dat laatste is het grootste tegenargument waarom Richard niet de dader zou zijn. Waarom de jongens vermoorden als hij ze al buitenspel had gezet? Maar de geschiedenis leerde toen al dat er gemakkelijk een opstand kon uitbreken in naam van een troonpretendent. Zo was het huis van York tenslotte zelf op de troon gekomen.

Een andere kandidaat moordenaar die vaak wordt genoemd is the duke of Buckingham, die zelf een claim op de troon had en een handlanger was van Richard III. Maar Buckingham zou later in opstand komen tegen Richard en gaan samenwerken met The Tudors. Die rebellie mislukt en Buckingham wordt onthoofd. Het zou kunnen dat Buckingham uit eigen beweging de prinsen heeft vermoord om dan bewust in opstand te komen tegen Richard om zo zelf een gooi te doen naar de troon. Maar dan zou hij wel voorbij Richard’s mannen gemoeten hebben om toegang te krijgen tot de prinsen.

Een andere piste is dat hij ten voordele van Richard III beslist om de prinsen te doden, al dan niet met diens medeweten. Wat we zeker weten is dat hij deels verantwoordelijk was voor het verspreiden van het gerucht dat de prinsjes dood/verdwenen waren. En we weten ook dat Richard nooit Buckingham als moordenaar heeft aangeduid, ook niet op het moment dat Buckingham al veroordeeld was. Dat was de kans voor Richard om zijn naam te zuiveren en die heeft hij niet genomen. Omdat hij wist dat alle sporen naar hem leidden i.p.v. naar Buckingham?

Een laatste mogelijke uitleg is dat Henry Tudor verantwoordelijk zou zijn voor hun dood. Henry was niet in het land in 1883, in deze piste zou hij dus pas bij het bestijgen van de troon in 1486 de prinsen vermoord hebben. Hij moest op dat moment de kinderen van Edward IV immers opnieuw legitiem maken omdat hij wilde trouwen met Elizabeth of York. Dat zou betekenen dat de prinsen pas gestorven zijn drie jaar nadat ze voor het laatst gezien waren, wat mij heel straf lijkt. Kinderen blijven geen drie jaar onopgemerkt. 1486 is ook het moment dat er geruchten beginnen rondgaan dat Richard zijn neefjes vermoord zou hebben. Natuurlijk is dit Tudorpropaganda aangezien zij net Richard verslagen hebben op het slagveld. En het is op zich logisch dat die geruchten niet eerder zijn ontstaan tijdens de regering van Richard zelf, want dat zou hoogverraad geweest zijn.

De schuld van The Tudors lijkt dus wat bij de haren getrokken, maar deze piste kent de laatste jaren een heropleving dankzij de populaire auteur Philippa Gregory die in haar boeken en via de gelijknamige tv-serie The White Queen met de vinger wijst naar Margaret Beaufort, de moeder van Henry Tudor. Er is echter geen enkel historisch bewijs voor de schuld van Beaufort. Zij was een ontzettend gelovige dame en het is amper in te beelden dat zij de dood van twee jongetjes op haar geweten wilde, zeker aangezien in ’83 er nog minstens twee personen een sterkere claim hadden op de troon dan haar zoon Henry.

En wat denk ik?

De laatste jaren lijkt het wel of heel veel historische experts er alles aan willen doen om de schuld vooral niet bij Richard te leggen. Want Shakespeare zou in zijn ‘a kingdom for my horse’ versie van de gebochelde en door en door slechte Richard III overdrijven. Niet abnormaal, Shakespeare schreef met zijn koningstukken pure Tudorpropaganda.

Maar als we naar de pure feiten kijken dan geloof ik wel dat de prinsen The Tower niet levend hebben verlaten. Het lijkt me sterk dat één van de prinsen Perkin Warbeck was. Misschien zijn ze ontsnapt, maar dan denk ik dat ze de rest van hun leven in anonimiteit hebben doorgebracht;

Als we er dan vanuit gaan dat ze vermoord zijn, kom je al snel bij een van de handlangers van Richard, of heel misschien in opdracht van Buckingham. Een piste die ik een tijdje heb gevolgd. Maar we weten dat Richard heel wat mannen zomaar heeft laten executeren: William Hastings, Anthony Woodville, Richard Grey werden al gedood enkele dagen na de dood van Edward IV. Hij hield van zijn broer, maar hij haatte de Woodvilles en die jongens waren niet enkel opgevoed door de Woodvilles. Het waren Woodvilles.

Ik denk dat Richard verantwoordelijk is voor hun dood. Er is ook nog de piste dat een handlanger van Richard hen (al dan niet per ongeluk) gedood heeft zonder expliciet bevel van Richard. Maar het feit blijft dat Richard nooit gecommuniceerd heeft over de verdwijning. Als hij echt onschuldig was zou hij dat kunnen bewijzen hebben en zou hij zijn onschuld van de daken geroepen hebben, want de jongens waren populair. En het was de ideale manier om zijn eigen troonsbestijging te legitimeren.

Ik denk niet dat er ooit toestemming gaat komen van de koninklijke familie om de gevonden lijken te onderzoeken. The princes in the tower zal een middeleeuws mysterie blijven. Geen enkele tijdgenoot schreef ooit de waarheid neer. En hoewel er af en toe nog nieuwe aanwijzigingen opduiken, denk ik dat we moeten accepteren dat we het nooit gaan weten. Maar speculeren is zo leuk, toch? 🙂

Meer lezen? Sorry 🙂

Geen speciale leestips deze keer want er zijn weinig fictieboeken waarin er op een degelijke manier over the princes in the tower geschreven wordt. Gregory kan ik echt niet aanraden. Zij vertrekt vanuit een gevoel dat gebaseerd is op één feit, namelijk dat Elizabeth Woodville haar steun op een gegeven moment intrekt voor The Tudors. Volgens Gregory is dat het bewijs dat ze The Tudors niet vertrouwde.

Klopt, maar Elizabeth is wel verschillende keren van kamp verandert en heeft altijd voor haar eigen bestwil gekozen. Ze kiest op een gegeven voor Richard zodat haar dochters naar het hof mogen gaan en haar oudste dochter misschien koningin kon worden. The Tudors waren niet te vertrouwen, maar de Woodvilles evenmin. Historisch gezien kunnen we zoiets niet als bewijs beschouwen.

Heb jij ook zo’n stukje uit de geschiedenis dat jou niet meer los laat?

Meer van dit soort verhalen? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief waarbij ik je meeneem naar lang en minder lang geleden. Je kan alvast mijn gepubliceerde nieuwsbrief lezen in het archief. En na inschrijving ontvang je één à twee keer per maand mijn verhalen in je mailbox. 

In deze geschiedenisrubriek beschrijf ik sterke personen of gebeurtenissen, geef ik er mijn visie op of vertel ik waarom ik dit zo interessant vind. Nerd modus on dus.

We blijven in het thema: sterke vrouwen in de geschiedenis. En voor het eerst met een koningin. Als ik spreek over een koningin van Engeland in haar eigen recht denken we natuurlijk meteen aan de huidige monarch Elizabeth II, de langst regerende Britse koningin. Haar voorgangster met deze titel: queen Victoria is ook alom bekend en velen hebben al gehoord van de Virgin Queen en haar Golden Age: Elizabeth I, de dochter van Henry VIII en Anne Boleyn. Al veel minder lieden zullen weten dat Bloody Mary niet alleen een cocktail is met tomatensap (serieus, hoe vies moet dat wel niet zijn?), maar ook de bijnaam van de eerste erkende koningin van Engeland: Mary Tudor. Ook een dochter van Henry VIII, maar dan van diens eerste vrouw: Catherine of Aragon. Mary is door de geschiedenis niet echt goed behandelt, daarover een andere keer misschien wel meer. (Om het volledige rijtje aan te vullen: Queen Mary II en haar zus Anne waren ook officiele ‘queen regnants‘ van het Britse Rijk).

Maar Mary was niet de eerste Britse vrouw die geproclameerd werd als koningin en daarmee de hoogste macht werd van het land. (In de 12de eeuw heeft trouwens Maud, dochter van Henry I dat geprobeerd maar zij stortte het land in jaren van burgeroorlog, de Anarchie genaamd en faalde dus in haar opzet). Neen, deze eer is weggelegd voor een meisje van 15 jaar dat luisterde naar de naam Jane Grey.

Jane Grey

Jane is de oudste dochter van Frances Brandon en Henry Grey, duke of Suffolk. Frances is de dochter van Mary Tudor, de jongste zus van Henry VIII (en dus niet te verwarren met Bloody Mary). Daarmee stamt Jane direct af van Henry VII en is ze een achternicht van de huidige koning. De lijn van Mary Tudor is daarnaast door koning Henry VIII aangewezen als de tweede lijn voor de troon mochten zijn directe nakomelingen geen erfgenaam meer hebben. Frances en Henry hoopten dus op een zoon, maar kregen drie dochters: Jane, Catherine en Mary (veel Mary’s en Henry’s vandaag, sorry!).

Wanneer Henry VIII sterft en zijn zoon Edward op de troon komt wordt het protestantisme de belangrijkste godsdienst in het land. Jane komt terecht in het huishouden van oud-koningin Catherine Parr en wordt overtuigd protestants. Dat zorgt ervoor dat ze in beeld komt als mogelijke kandidate om te trouwen met de koning.

Die koning wordt geregeerd door de duke van Northumberland, John Dudley (nadat hij de Seymours aan de kant schuift en laat executeren: als u dacht dat dit geen bloederig verhaal ging worden was u dus fout ^^). De Dudleys zijn een geslacht van traitors: m.a.w ze hebben zelf een voorgeschiedenis van executies (waarbij ze zelf het slachtoffer worden voor alle duidelijkheid), maar blijven op zoek naar macht.

Jammer genoeg wordt koning Edward ziek, heel ziek, en hij heeft als 15-jarige natuurlijk geen erfgenamen. Eén probleem: in de hele Tudorstamboom is geen man te bekennen. Volgens de successie zou op die manier zijn oudste zus Mary op de troon komen. Een vrouw op de troon, dat was ongezien. Mary is tot overmaat van ramp dan nog eens katholiek en heeft Spaans bloed.

Edward zoekt samen met Dudley naar juridische omweggetjes om te vermijden dat Mary de troon kan pakken. En dat omweggetje heeft Henry VIII mooi achtergelaten: Mary en Elizabeth zijn ooit allebei een bastaard verklaard doordat de huwelijken met hun moeders zijn ontbonden. Dus dan blijft de lijn van Frances Brandon over. Maar Frances doet maar al te graag afstand van haar claim ten voordele van de jonge en nog beïnvloedbare Jane. Dudley wil natuurlijk ook niets liever want hij heeft zijn zoon Guildford laten huwen met Jane. Hij zou via zijn zoon en schoondochter kunnen regeren. Een koningslijn van Dudleys, zijn ultieme droom. Maar dromen zijn bedrog.

Wanneer Edward sterft in 1553 krijgt Jane Grey te horen dat ze binnen 2 dagen als koningin geproclameerd zal worden. Het kind is 15 en weet van niets.

The nine-day queen

Bijnamen, ik heb het er moeilijk mee. Maar het zegt wel alles: Jane is voor amper 9 dagen koningin van Engeland geweest.

Want een successie verander je niet zomaar. Hoewel Jane heel wat steun krijgt van de protestantse edelen is Dudley alles behalve populair. Hij trekt alle macht naar zich toe en wil zijn zoon absoluut als koning laten kronen (iets wat Jane trouwens ronduit weigert). Bij het gewone volk is Mary dan weer de lieveling en die krijgt steun van het katholieke front en van Spanje. Na 9 dagen is het sprookje over en de Privy Council (kan je zien als de huidige regering) spreekt zich uit voor Mary die de Dudleys en Jane laat opsluiten in de Tower.

John Dudley houdt de familietraditie in ere en wordt onthoofd. Jane en haar man Guilford worden enkel opgesloten. Mary weigert hun executiebevelen te ondertekenen. Het is ten slotte familie en ze zijn jong en misbruikt door hun ouders voor macht.

Wyatt rebellion

Maar het protestantse kamp blijft hopen op een monarch met hun geloof. Thomas Wyatt zet een rebellie in gang, waarschijnlijk om Mary’s zus Elizabeth op de troon te krijgen. Henry Grey doet echter mee aan de rebellie en zo komt Jane, die veilig in de Tower zit, opnieuw in beeld.

Koningin Mary wil ondertussen trouwen met Philip van Spanje, maar die ziet dat enkel zitten wanneer Mary een voorbeeld stelt en hard optreedt tegen verraders. Uiteindelijk tekent ze de executiebevelen van zowel Guildford als Jane, maar nog steeds met tegenzin. Jane’s executie wordt zelfs met drie dagen uitgesteld om haar te overtuigen om zich te bekeren tot het katholieke geloofd. Jane weigert en Mary kan niet anders dan de terechtstelling van haar nichtje te laten doorgaan.

Op 12 februari 1554 wordt Guildford openbaar geexecuteerd. Jane ziet het lichaam van haar man binnengedragen worden in de Tower vlak voordat ze zelf in de beslotenheid van Tower Green het schavot zal betreden. Ze is op dat moment 16 jaar. Nadat ze haar blinddoek om heeft raakt ze in paniek omdat haar handen het blok niet vinden en ze moet hierbij geholpen worden. Tot dat moment is Jane de sereniteit zelf en blijft ze heel sterk.

Puppet queen?

Jane wordt afgebeeld als een puppet queen. Een soort onschuldige maagd, een kind dat tegen haar wil werd gebruikt door dwaze volwassenen. Het bekende schilderij van Paul Delaroche ‘The execution of Lady Jane Grey’ toont dit duidelijk aan. Ik heb er zelf een tijdje voorgestaan in de National Gallery in Londen goed wetende dat dit eeuwen later pas is geschilderd en niets met de realiteit heeft te maken. De onschuld en onmacht druipt er vanaf.

Het doet haar wat oneer aan vind ik. Jane wist inderdaad niet dat ze koningin zou worden tot 2 dagen voor haar proclamatie. Maar we weten wel dat ze uitermate intelligent was. Ze was overtuigd protestants, veel meer dan haar ouders, en die overtuiging kwam uit zichzelf. Ze correspondeerde met protestantse geleerden over heel Europa en kreeg zo veel respect. Ze wou zich niet laten regeren.

Dudley had verwacht dat hij haar kon bespelen maar merkt al na enkele dagen dat dit niet zo eenvoudig zal zijn. Ze verzet zich tegen het idee dat haar man Guildford koning zou worden. Ook haar periode in de Tower doet vermoeden dat ze een straffe madam was en dan hebben we het nog niet over de waardigheid die ze toont tijdens haar executie. Ik herhaal: 16 jaar.

We verwijzen nog steeds naar haar als the lady Jane Grey. Wat wil zeggen dat we haar de titel koningin niet officieel toedichten en ze vaak vergeten wordt in het lijstje van Engelse heersers. Ze is uiteindelijk nooit gekroond en heeft slechts 9 dagen geregeerd (als je dat zelfs zo mag noemen, ze is the Tower amper uit geweest die dagen).

Ik ben ervan overtuigd dat Jane een goede koningin geweest zou zijn. Wat we weten van haar karakter kan alleen maar respect opwekken. Ze heeft er alleen de kans niet toe gekregen en er een grote prijs voor betaalt.

Meer lezen?

• Er zijn weinig fictieboeken vanuit het perspectief van Jane Grey zelf. Innocent traitor van historica Alison Weir is een uitzondering en beschrijft haar leven vanaf haar geboorte tot aan haar tragische einde. Ik vind dat er in het begin te veel nadruk wordt gelegd op andere gebeurtenissen (zoals de vrouwen van Henry VIII en de relatie tussen Elizabeth en Thomas Seymour). Jane is in dit boek ook heel sterk en intelligent, misschien een beetje te voor een 15-jarig meisje. Maar het boek vertelt heel mooi de verschillende gebeurtenissen en blijft vrij dicht bij de realiteit.
• Een hele goede podcast van de BBC over ‘The tragedy of the lady Jane Grey’ die wat meer vertelt over de situatie in 1553 en hoe Jane daarin paste. Helen Castor kan het echt heel begrijpbaar uitleggen, zeker de moeite om te luisteren!
• Nog op de leeslijst: Her highness, the traitor. Het verhaal van Jane vertelt vanuit haar moeder en schoonzus.
• Verder vind je vooral heel wat boeken over de twee zussen van Jane: Catherine en Mary. Beide meisjes hebben last van hetzelfde koninklijke bloed als Jane en zullen misbruikt worden voor de macht van anderen en allesbehalve een fijn leven hebben, maar dat verhaal is voor een andere keer ;). Onder andere Elizabeth Fremantle, Ella March Chase en zelfs Philippa Gregory hebben hier over geschreven. Liever een echt historisch boek? Dan is The sisters who would be queen iets voor jou.

Meer sterke vrouwen? Hier vind je de vorige history nerd berichten.

Meer van dit soort verhalen? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief waarbij ik je meeneem naar lang en minder lang geleden. Je kan alvast mijn gepubliceerde nieuwsbrief lezen in het archief. En na inschrijving ontvang je één à twee keer per maand mijn verhalen in je mailbox.