History Nerd #7: Alfred De Grote van Wessex

In deze geschiedenisrubriek beschrijf ik de levens van sterke historische personen of bepaalde gebeurtenissen, geef ik er mijn visie op en vertel ik waarom ik dit zo interessant vind. Nerd modus on dus.

Het is alweer een tijdje geleden dat ik nog over geschiedenis schreef. Ik denk niet dat dit jullie favoriete rubriek is, maar het kriebelt bij mij toch regelmatig om er iets over te schrijven. Vandaag: de enige koning uit de hele Britse geschiedenis die ooit de naam “De Grote” waardig bleek. En dat is an sich al een hele prestatie.

Een verdeeld Engeland

We kennen allemaal wel het verhaal van the battle of Hastings in 1066 waarbij Willem De Veroveraar met zijn leger van Normandiërs de Engelse troon veroverde en daarbij een einde maakte aan het Saksische bewind. Wat niet iedereen weet is dat er decennialang een veel grotere dreiging heerste voor Engeland: de Denen. Ook wel door ons de Vikingen of Noormannen genoemd (ik ga geen taalkundige discussie voeren om deze benamingen uit elkaar te houden, ik gebruik voor Engeland de term Denen omdat dit mijns inziens de meest correcte term is). Long story short: zelfs in 1066 zag het er nog even naar uit dat de Denen over Engeland zouden regeren.

Maar ik moet even terugspoelen. Naar 871 wanneer ene Alfred koning wordt van Wessex. Jep, Engeland is op dat moment nog niet Engeland zoals we dat kennen. Je hebt de Ieren, de Schotten en de Welshmen. Maar wat wij nu kennen als de provincie Engeland is verdeeld in verschillende kleine onafhankelijke staten: Northumbria, East Anglia, Mercia, Wessex en nog wat kleinere staten. Met elk hun eigen koningen en heersers. En die kunnen zeker niet allemaal door dezelfde deur.

De koninkrijken zijn al een tijdje in oorlog met de Denen. In 793 komen de Denen voor het eerst aan wal op Engelse bodem en verwoesten ze het klooster van Lindisfarne in Northumbria. Wanneer Alfred zijn broer opvolgt als koning van Wessex erft hij dus ook een koninkrijk onder druk.

Alfred staat gekend als een enorm religieus persoon die worstelde om zijn vleselijke lusten te verzoenen met zijn geloof. Zo hield hij er in het begin van regering wel wat minnaressen en dus ook bastaardkinderen op na. Hij was getrouwd met Aelswith, een dochter van een edelman uit Mercia en vooral zijn twee oudste kinderen Aethelflaed en Edward zullen van belang zijn voor de verdere geschiedenis.

Waarom is Alfred nu zo’n gedenkwaardige koning?

Een verzoening met de Denen

Het is dankzij Alfred dat Engeland nooit volledig onder Deense heerschappij valt. Hij verslaat de Denen in een belangrijke slag bij Edington. Maar in plaats van hen terug te sturen naar het Noorden sluit hij vrede met hen. De Denen zijn op zoek naar vruchtbare grond, dat ontbreekt in hun thuisland, en Alfred schenkt hen East Anglia. Deze provincie wordt zelfs in de volksmond omgedoopt tot Daneland. Waar saksen en Denen dus samen in vrede kunnen leven. De Deense leider Guthrum bekeert zich na Edington zelfs tot het Christendom en velen volgen zijn voorbeeld.

Alfred zal er niet in slagen om tijdens zijn leven alle Denen te verzoenen met Wessex. Northumbria zal nog enkele decennia ingenomen blijven door de Denen die hun eigen godsdienst behouden.

Het is Alfred’s kracht dat hij zowel een genadeloze legeraanvoerder bleek als een verzoener en uitdrager van het Christendom. Hij keek verder dan de slachtpartij na een glorieuze overwinning, maar ging op zoek naar oplossingen om zijn droom waar te maken.

Een Engelse droom

Alfred is dé koning die een Engeland mogelijk maakte. Niemand zou daarvoor gedacht hebben dat de verschillende staten ooit met elkaar overeen zouden komen. Hij wel. Hij besefte dat ze samen veel krachtiger zouden zijn dan apart. Zo huwt hij zijn dochter Aethelflaed met de “koning” (of belangrijkste edelman) van Mercia, Aethelred, om een alliantie te sluiten waarbij ze samen tegen de Denen oprukken.

Hij verbindt de verschillende koninkrijken en wordt op het einde van zijn leven koning van de Anglo-Saksen. De lijst van Britse koningen start bij zijn kleinzoon Aethelstan (de zoon van Edward), vanaf dan maakt namelijk ook Northumbria deel uit van Engeland, het Engeland zoals we dit nu kennen.

Het zou wel nog duren tot Willem De Veroveraar voor Westminster/Londen de hoofdstad van dit nieuwe Engeland wordt. Alfred hield zijn hof in Winchester, het hart van Wessex. Een stad hoog op mijn te-bezoeken-lijstje!

En daarom heeft Alfred de bijnaam “De Grote'” gekregen.

Meer lezen?

• Er is in fictie weinig aandacht voor het Engeland van voor de Plantagenets.
• The Saxon Stories van Bernard Cornwell, waarvan The Last Kingdom het eerste boek is, vertellen het verhaal van de fictieve strijder Uthred die zich allieert aan Alfred De Grote en zo de hele eenmaking van Engeland van dichtbij meemaakt. Het is een serie met focus op de grote veldslagen en politieke tactieken en zeer goed geschreven. Met veel ironie, daar hou ik wel van. Ik zit momenteel in het 7de deel, the pagan lord. Enkel de eerste twee delen zijn bij mijn weten vertaald in het Nederlands.
• Deze boekenserie is verfilmd in serievorm genaamd “The Last Kingdom”. De eerste twee seizoenen zijn gemaakt door de BBC, het derde seizoen is een Netflix Original. Alle drie de seizoenen zijn volgens mij op Netflix te vinden en volgen de boeken redelijk goed.
• In de serie Vikings is Alfred ook een personage. Het verhaal rond zijn afstamming is puur fictief en het is daar zijn grootvader Ecbert die zogezegd het zaadje plant bij zijn kleinzoon voor een eengemaakt Engeland.
• Voor wie geïnteresseerd is in Willem De Veroveraar en de gebeurtenissen in 1066. Dan Jones heeft een zeer goede driedelige documentairereeks genaamd 1066.

Meer van dit soort verhalen? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief waarbij ik je meeneem naar lang en minder lang geleden. Je kan alvast mijn gepubliceerde nieuwsbrief lezen in het archief. En na inschrijving ontvang je één à twee keer per maand mijn verhalen in je mailbox.